Doğada yürüyüş yaparken, motosiklet ile uzun yol yaparken su içmenin önemi büyüktür. Şehirde günde 1.5-2 lt. olan su kaybı saydığımız aktivite ve benzer aktivitelerde 4-4.5 lt. ’ ye kadar çıkabilir (terleme,soluma ve idrar).Bu su yerine konamadığı zaman Dehidrasyon meydana gelir.
· Kan su miktarı azaldığından koyulaşır ve kalp bu koyu kanı pompalamak için ekstra efor sarf eder. Ciddi performans düşüklüğü vardır.
· Çiş çok az sıklıkta ve koyu sarıdır.
· Kandaki zararlı maddeler atılamamaktadır.
· Suyu azalan deri hücreleri güneşten ve rüzgardan daha kolay etkilenmektedir.
· Kan kılcal damarlara daha zor gitmektedir.(Frozbit tehlikesi)
· Su ile birlikte giden mineraller vücut içi reaksiyonları geciktirir.
· Depresyon , vücut koordinasyonunda bozukluklar, şuur bulanıklığı dış belirtileridir.
· Doğada irtifa arttıkça havanın nemi azalır.Akciğer soluduğumuz havayı kullanabilmek için nemlendirir.Fakat nefes verdiğimizde bu su kaybedilir.Bu olgu dağda sıvı kaybını ciddi boyutlara ulaştırmaktadır.Üstelik susamama hissi de buna eklenmektedir.Kişi suya ihtiyacı olmadığını zannetmektedir.
· Motosiklet ile uzun seyahatler de, rüzgar, vücutta nem kaybına sebep olur. İrtifa durumunda görülen nem kaybı ve etkileri bu gibi durumlarda da aynı etkilere sebep olur.
Korunmak için;
Dehidrasyondan korunmak için bol sıvı içiniz.İçtiğiniz sıvı ne çok sıcak ne de çok soğuk olmalı.(Ort. 50°C) Yola çıkmadan önce en az bir lt sıcak sıvı içmiş olun. Dehidrasyona uğramış bir insana sık ama azar azar sıvı içirin.Sıvı mineral yönünden zengin olmalıdır.(Çok sıcak olmamalı ,çorba olabilir).Dışarı verdiğimiz suyla kaybettiğimiz mineralleri yerine koymalıyız.Bana bir şey olmaz demeyin.
FROZBİT (FROSTBITE):
Lokal donma , soğuk ısırığı veya don ısırığı diye adlandırılabilir.Vücudun ısı kaybettiği bir organdan kanı çekerek daha hayati olan iç organlara göndermesiyle meydana gelir.Soğuk, yetersiz giyinme, dehidrasyon, rüzgar, yüksek irtifa, nem genel tetiklerdir.En çok burun, kulak, yüz ve ellerde görülür.Doku sıcaklığı 0 °C ‘nin altındadır. Öncelikle soğuğa maruz kalan uzva vücut aşırı kan gönderir.Fakat bundan dolayı vücut ısısı düşmeye başlayınca sinirler buradaki damarları bloke eder ( kan dolaşımı bölgeden çekilir buna frostnip denir ).Eğer uzuv daha da soğuğa maruz kalırsa sinirler işlevini yitirerek damarları serbest bırakır ve kan tekrar uzva gelir.Artık kan da donmaya başlar ve akıcılığı düşer.Dokular da donmaya başlamıştır.Bu olaylar ağır ağır gelişir.Frozbitin getirdiği iki büyük sorun donan hücrelerin ölmesi ve kılcal damarların ölüp dokulara kan ulaştıramamasıdır. Genel olarak üç aşamadan oluşur:
· Frostnip: Bölgenin çok üşümesi sonucunda sinirlerin kan dolaşımını bölgeden çekmesi. Yüzey soğuk ve cansız görünür,beyazdır, acı vermektedir.Dokular zarar görmemiştir.
· Yüzeysel Frozbit: Bölgedeki sinirlerin donması. Renk kızarıktır, soğuktur fakat yumuşaktır.His kaybolmuştur. İçi kansız veya daha ileri aşamalarda kanlı su kabarcıkları oluşabilir.
· Derin Frozbit:Son aşama olarak bölgedeki dokuların donup, kangren olmasıdır. Deri oldukça sert , parlak , hissiz ve hareket ettirilmesi olanaksızdır. Mora doğru bir renk almaya başlamıştır.Frostnip belirtileri görüldükten sonra 1 saat içinde gelişmiştir. Tüm frozbit vakalarında bölge tekrar ısıtıldığında büyük acı verir.
NASIL ÖNLENİR ? :
Doğada, motosiklet kullanırken, gerekli kurallara uyulduğu sürece her risk sıfıra indirilebilir.
· Beslenme, giyim, sıvı alımına önem verilmelidir.
· Alkol ve sigara kullanılmamalıdır.(hipotermi için de geçerli!)
· Etkinliğe yağlı yüz ve sadece gözleri açıkta bırakan balaklava giyerek çıkılmalıdır. Yağ çok iyi bir yalıtkandır. Balaklava ise, yüzünüzü soğuk, rüzgar ve güneş etkisinden koruyacaktır.
· Eğer herhangi bir uzvumuz çok üşüyorsa onu hareket ettirmeli, kuru giysilerle yalıtmalıyız. O dokuyu hafifçe ısırın acı varsa sorun şimdilik yok demektir. Ama o bölgenin üstüne bir şeyler giymelisiniz, ıslaksa kurutmalısınız.Çünkü bu durum önlenmediğinde daha ileriki ciddi aşamalara geçebilir.
· Metallere, kara çıplak el deydirmemeliyiz. Etkinliğe başlamadan önce yüzük, küpe vs. çıkartınız. Öz ısıları çok düşük olan metaller kolay ısınıp kolay soğurlar. Bu yüzden çevrelerine göre hep soğukturlar. Çok soğuk havalarda metallere çıplak ten ile dokunulduğunda o bölge ani olarak donar ve metale yapışır. Bölgeyi metalden ayırmak deriyi zedeler ve acı verir. Bunun dışında kaza durumunda da bu tip aksesuarların, şişen parmaktan çıkarılması zordur. Kulağa takılan küpenin kulak memesini yırtma ihtimali vardır. Boynumuzda olan kolyenin, boğazımıza zarar verebileceğini düşünmeliyiz.
İLKYARDIM:
Öncelikle hipotermia vakası varsa onu tedavi edin. Frosnip aşamasındayken donmakta olan bölgeyi ten temasıyla, koltukaltı, ağza (ıslatmadan) sokarak veya eller arasına alarak ısıtmalıyız. Her zaman derin frozbit varmış gibi davranın. Normal bir parmağın içine sokulduğunda yanmayacağı (30°C- 35°C ) sıcak sıvı hazırlayın ve yarım saat uzvu içine yerleştirin. DONAN BÖLGEYİ ASLA OĞUŞTURMAYIN. Bu zaten donuk olan dokuları parçalayarak zedeler ve daha fazla hasara neden olur. DONAN BÖLGEYİ ASLA DİREKT ISI KAYNAKLARINA TUTMAYIN. Dokuyu yakmaktan başka hiç birşey yapmazsınız. Kabarcıkları patlatmayın , bunlar iyiye işarettir. Kabarcıkları patlattıktan sonra enfeksiyon kapma riskini göz önünde bulundurun. Eğer kabarcıklar kanlı ise asla doğa ortamında patlatılmamalıdır. Frozbite uğramış ve kurtarılmış bölgede kan dolaşımı azalır.Yeniden donması çok kolaydır. Çözülmüş bir dokuyu yeniden dondurmak çok daha kalıcı hasarlara yol açar. O halde uzvun tekrar donma ihtimali varsa çözülmemeli!
dir. Hasta hemen doktora götürülmelidir. Frozbit olan bölgeler her gün temizlenip Aloe vera sürülür. Parmaklar, birbirine yapışmaması için steril gazlı bezle ayrılır. Sonra da yara steril gazlı bezle örtülür.
Zafer Yangın
zafer.yangin@emok.org
