Ters Amortisör'ün Ne Avantaşı Var?

[KADRCELK]

Arkadaşlar merhaba, uzun zamandır konu nasıl açılır diye sayfayı dolaşıyordum Bugün aklıma bir soru gelince artık forumun tamamını gezip buldum Tanışmak da nasip olmadı tabi, neyse bu seferlik böyle olsun. Şimdi soruma dönecek olursam internetten aramama rağmen ters amortisörün düzden ne farkı var bulamadım ya da konu açılmıştı görmedim. Benim motosikletim de de ters amortisör var ve her gördüğümde kendime bu soruyu sormadan edemiyorum: "Bunun ne avantajı var acaba?" bilenler bu sorunun cevabını bana anlatabilir mi?

[Bulent78]

BEn de çok net bilmem bu teknik konuları ama anladığım kadarıyla şöyle söyleyeyim.

ÖZellikle frenleme esnasında klasik çatallar, eğilirler ya da eğilmeye zorlanırlar diyelim,sert ön fren yaptığını düşün, klasik çatalların slider dedikleri, aşağı yukarı hareket eden kısmı yukardadır, frenleme anında bu kısım ağırlık altında kalır ve bükülmeye zorlanır, hatta biraz bükülür, özellikle çin mali chopper larda sert ön fren yapanları izlersen bunu görebilirsin, ters çatallarda, slider denen kısım aşağıda olduğundan ve üst kısım daha sağlam ve kalın kısım olduğundan bu esneme olmaz ya da minimumdur, yani ejnebilerin rijitlik dediği şey bu. Daha sert, esnemiyor ileri geri doğru.

Ayrıca yaysız ağırlıkları, daha az, bu da performanslı motorlar için özellikle aranan birşey, ne kadar hafif o kadar iyi.

Yani ana avantajı, özellikle sert frenlemelerde öne yük bindiğinde diğer klasik çatallar gibi esnememesi.

Dezavantajı ne olabilir dersen, eğer içindeki yağı sızdırırsa bu direk ön takıma , fren disklerine bulaşabilir, bu da senin frenini etkisiz hale getirir, o yüzden ön çatal da sızıntı olup olmadığına dikkat etmek gerekir.

[tubejh]

Ben görünüş olarak farkının olduğunu biliyorum ama yanıltmıyım

[Adventure58]

Ters Teleskobik : Special Crosslarda (KTM SX 250) , Bazı Endurolarda (YAMAHA TT 600 ) Kullanılır...

Düz Teleskobik : Çoğu Enduroda ve Ağır Makinalarda kullanılır...(TRANSALP , F 650 GS , R 1200 GS)

Demek istediğim şu ki Ters Teleskobik ; Hop-Zıp olayına daha yatkın , Düz Teleskobik ; Ağırlık taşımaya ve yumuşak zeminlerde kullanılmaya daha yatkındır...

düz sistemde, motor gövdesinin,

ters sistemde, lastiğin,

aşağı yukarı hareketi sağlanır..
bu yüzden, ters (up side down) amortisörler, daha fazla konfor ve yol tutuşu sağlar.

[Bulent78]

Bu ters amortisör, ya da upside down ejnebicesi



Gidonun hemen altındaki kısım, çatalın kalın olan, daha sağlam olan kısmı, iste bu kısım, frenleme anında neredeyse tüm yükü taşıyor ve diğer teleskopik çatala göre çok daha dayanıklı eğilip bükülmeye, yani daha rijit.

Bu da teleskopik çatal, üst kısım daha zayıf ve ince, slider denen kısım, burası frenleme de ciddi anlamda, gözle görülecek kadar esneyebiliyor.



Yani sadece görünüş değil, esneme anlamında ciddi farkları var. Dediğim gibi ayrıca ters çatalın da daha hafif olduğu söyleniyor.

[tubejh]

bende öğrenmiş oldum .

[ajwer06]

Ters Teleskobik : Special Crosslarda (KTM SX 250) , Bazı Endurolarda (YAMAHA TT 600 ) Kullanılır...

Düz Teleskobik : Çoğu Enduroda ve Ağır Makinalarda kullanılır...(TRANSALP , F 650 GS , R 1200 GS)

Demek istediğim şu ki Ters Teleskobik ; Hop-Zıp olayına daha yatkın , Düz Teleskobik ; Ağırlık taşımaya ve yumuşak zeminlerde kullanılmaya daha yatkındır...

düz sistemde, motor gövdesinin,

ters sistemde, lastiğin,

aşağı yukarı hareketi sağlanır..
bu yüzden, ters (up side down) amortisörler, daha fazla konfor ve yol tutuşu sağlar.

bende merak ediyordum. bu yorum çok mantıklı geldi

[rebitek]

benim rks endure de ters amortisör ,ön sol keçesi patladı yağ kaçırıyor , ama neyseki fren diskine gelmedi yağ.

[KADRCELK]

Hepinize çok teşekkür ederim, merak ettiğim bir konuydu ve hiç yoktan benim de düşündüklerim çıktı

[canerol]

bende kendi kendime düşünürken buldum arkadaşın dediği gibi terste tekerlek esneyip konfor sağlıyor..düzde tekerlekle beraber motorda esniyor.

[sahin08]

Yayları motor gövdesine cıkarip lastigide hafifletmiş sanirim diğer avantajların disinda sonuçta lastikle beraber ne kadar az agirlik hareket ederse o kadar kolay geri yola basilir diye düşünüyorum teorik te tabi tekerlek daha kolay ziplarmi bilmem

[ViragoV]

Çok güzel konu.
Yukarıda bülent abinin ben de bi kaç ekleme de yapmak isterim.
Aslında bülent abinin (bülent 78 ) üstü kapalı olarak dediği şey temelde ters amortisör adından da anlaşılacağı gibi baş aşağı edilmiş bildiğimiz “düz” amortisör. Peki böyle bir adıma niye ihtiyaç duyulmuş niye bütün motorlarda bu yok derseniz iş biraz karışık bi hal alıyo. onu da dilim döndüğünce anlatmak isterim..
Ters amortisörde üstteki borular, yani kadroya çatal (furş) yatağı ile bağlı olan borular aşağıda kalan borulara oranla daha geniş çapa sahipler. İç borular aşağıda kalarak yukarıdaki dış boruların içinde hareket ediyorlar, ayrıca düz amortisörlere oranla daha uzunlar.

Bu durum öncelikle amortisörde denge oranını arttırıyor. Bunun yanında amortisörün darbe emerken hareket eden parçaları farklı.

Normal amortisörlerde darbe geldiğinde dış borular hareket ederken, ters amortisörlerde iç borular hareket ediyorlar.

Dolayısıyla ters amortisörlerde darbe emerken hareket eden kütle daha hafif. Bu da yoldaki özellikle ufak engebelere amortisörün daha rahat ve çabuk tepki vermesi demek. gerçekten de ters amortisörlerin (ufak) engebeleri asmak konusunda düz amortisörlere oranla yadsınamayacak üstünlükleri var. E o zaman hepsi ters amortisör olsaydı ya diyebilirsiniz :D onu da anlatayım..
Ters amortisörlerin tasarımı ve üretimi düz amortisörlere göre daha karmaşık. Sadece amorti,sörü değil aslında önfrenin sıkıldığı zaman üstüne alacağı yük, lastiğin konumu hatta kaster açısı bile işin içine zaman zaman girebiliyor.. Mühendisliği de daha fazla. Yani işin türkçesi daha pahallı.. :(

Ayrıca ters amortisörlerde düz amortisörlere oranla daha yukarıda olan ağırlık noktası belirli durumlarda sürüse de etki edebiliyor. Aslında gördüğüm ve bildiğim kadarıyla da çok az kişi motorunu bu limitlerde kullanabiliyor.

Şimdi o soruya gelelim neden motorların hepsinde ters amortisör yok. Gelelim kötü yanlarına. Ters amortisörlerde alt, yani iç borular tekerleğe doğrudan bağlı olduğu için bu boruların esnemesini önleme yolunda sağlam bir bağlantı gerekiyor. Bu nedenle ters amortisörlerin hemen hepsi klâsik mandallı (quick release) tekerlek milleri yerine en az 30mm veya daha kalın sokma miller kullanıyorlar.


Bu durum ters amortisörlerin arazi binisi (yukarıdaki bir arkadaşımız cross motorlardan örnek vermiş) ziyade tepe inişi, serbest sürüş gibi zaten sokma milin çok gerekli olduğu alanlarda kullanılmasına yol açıyor. Sonuç itibariyle ters amortisörlerin düz amortisörlerle karşılaştırıldıklarında artılarının yani sıra eksileri de olduğu görülüyor. Yani tutunma olarak evet sağlam düz yolda çok da gerekli değil gibi.

Özellikle tekerleğe bağlanan boruların nispeten ince olması nedeniyle sertlik zaafı olması nedeniyle ters amortisörlerin kullanılacağı yerde tekerlek milinin oldukça sağlam ve dengeli olması gerekli. Ancak sonuçta motosiklet dünyasında kendini kanıtlamış bir tasarım bi şey diyemeyiz.

Bmw nin daha kısa ve özet bi yazısını buldum :D


Kaynaklar:

http://www.bmw-motorrad.com.tr/tr/tr/index.html?content=http://www.bmw-motorrad.com.tr/tr/tr/technology_detail/suspension/item_upside_down_fork.html


http://www.ikiteker.org/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&p=158605

[KADRCELK]

Bilgilendirici bir paylaşım olmuş, Teşekkürler

[Sinan Er]

Açıklamalar için teşekkürler. Fakat bu açıklamaları çok yeterli bulmadım.

Kafamda canlandırmaya çalışıyorum. Orta okulda okuduğumuz basit fizik kanunları aklıma geliyor. Etki-tepki-sürtüme.

Bir cisme, bir kuvvet etkiyorsa; cisimden kuvvete doğru eşit büyüklükte ve zıt yönde bir tepki kuvveti oluşur. Burada dikkat edilmesi gereken bu kuvvetlerin aynı doğrultu üzerinde olduğudur. Bu yasa çoğu zaman şu cümle ile basitleştirilebilir “Her etkiye karşılık eşit ve zıt bir tepki vardır.”

Amortisör düz veya ters oranlar aynı yönler aynı ( açılar faklı ama bu motosikletin tarzı ile alakalı ) etki aynı tepki aynı sürtünme yüzeyi aynı.

Daha teknik bir açıklama gelirse çok daha açıklayıcı olacaktır.

[KutlayGül]

KADRCELK güzel soru sormuşsun. Yabancı sitelere baktım biraz. Onlardan anladığımı kısaca yazayım. Konuyu bildiğimi iddaa etmeyim, yalnızca anladığımı yazıyorum:

Frenleme sırasında motosikletin kinetik enerji ön tekere aktarılıyor. Bu aktarım sırasında enerji, motosiklet şasisi üzerinde hareket ettiği için onu bir miktar zorluyor. Ön frenin merkezi bu enerjinin toplandığı yer oluyor. Bu önemli bir bilgi.
Bir de moment meselesi var. uygulanan kuvvete olan mesafe arttıkça moment etkisi artıyor. Bu durumda, fren süresince, eylemsizlik momentinin en çok etkilendiği yer gidon-ön çatal bağlantısı (ön teker merkezine en uzak mesafe) oluyor. Teker merkezinden uzaklaştıkça, o eksende uygulanan moment sürekli olarak artıyor. Bu da merkezden uzaklaştıkça daha fazla eğme, bükme etkisi gösterilmesine neden oluyor.
Bunun çözümü ise daha kalın amortisör çubuğu kullanmakmış. Çubuğun çapı arttıkça bükülmeye karşı olan direnci de artarmış. Ayrıca içi boş çubuklar, içi dolu çubuklara göre daha dayanıklıymış.
Altta ince çubuğu, üstte ise kalın çubuğu kullanmak bükülme dayanımını arttırdığı için daha yüksek performans sağlıyormuş. Daha az bükülen şasi, amortisör yolu daha iyi hissetmemize, daha gerçekçi geribildirim almamıza olanak sağlar.

Yanlışım varsa affedin. İyi akşamlar

[COQ]

Geçtiğimiz günlerde fren konusunu tartışırken lastiklerin asfalta tutunması ile ilgili bir şeyler karalamıştım.
Süspansiyon ne işe yarar sorusuyla ilintili bir açıklamaydı.
Bu konu ile de ilgili olduğu için tekrarlayalım.

Hem sağlıklı bir sürüş hem de sağlıklı bir frenleme için lastiklerinizin asfalt ile temas halinde olması gerekiyor.
Fakat yol şartları ve hızınız bunu her zaman mümkün kılmıyor.

Bir tümsekten geçtiğinizde tekerleklerinizin asfaltla teması kesilir.
Dolayısıyla tekerlek havada boşta döner.
Mesela bu durumda frene basarsanız lastik asfaltla temas etmediğinden duramazsınız.
Hatta frenlemeden dolayı tekerlek dönmeyi keseceğinden yere temas eder etmez çok tehlikeli sonuçlar doğurur.
Buraya kadar olan kısım frenleme ile ilgili.
Şimdi aynı durumun sürüşe etkisine kafa yoralım.

Diyelimki tekerlekleriniz bir tur döndüğünde motosikletiniz 1 metre ilerliyor.
Dakikada 1200 tur hızla ilerlediğinizi varsayalım.
Yani dakikada 1200 metre ilerliyorsunuz demek.(1200x60=72000 metre yani hızınız 72 km/h)

Yukarıdaki hesabı cebimize koyup devam edelim.
Tümsek demiştik.
Eğer tekerlekleriniz sadece 1 saniye yerden kesilirse 1200/60=20 metre kaybettiniz demektir.
Yani tekerlekleriniz havalanmasa şu an 20 metre ileride olacaktınız.
Sürüş esnasında bu olay defalarca başınıza geliyor.
Ne kadar kaybınız olduğunu bir düşünün!

Hele ki yarış dünyasında bu kayıplar saç baş yoldurur.

Sadede gelelim.
Bu kayıpların önlenmesi mümkün değil ama mühendisler en aza indirmek için sürekli çalışıyorlar.

Kısacası süspansiyonlardan iyi performas almak demek teker havalandığında onu en kısa sürede yere indirmek demek.

İşte mühendislerde bu zamanlamaya etki eden faktörleri( yukarıda bahsedilmiş eğilme bükülme şasi yükü cart curt hedesi hödesi falan)
alaşağı edecek en iyi yöntemin şimdilik ters amortisörler olduğuna karar vermişler.

Kısaca normal amortisörler lastiğinizi 10 saniyede yere basarken bu tip amortisörlerin 9 saniyede bu işi başardığı görülmüş.( saniye rakamlarına takılma konunun özüne odaklan)

Peki madem bu diğerinden daha iyi neden her motosiklette kullanılmıyor?

Çünkü her motosiklette kullanılmasına gerek yok.

Çünkü yukarıda yazdığımız mevzular belli şartlarda oluşuyor.

Çünkü Normal şartlarda her iki amortisör tipide birbirine yakın performans sergiliyorlar.

Olayın teknik dilde açıklamasını yapacak adama bizde meftunuz

[infernox]

Kawasaki versys de de ters çatal var.

[piyanotick]

abi iyi ki bilmiyomuşun

[nofearyns]

Upside-Down (Ters) amortisör iyidir, daha dayanıklıdır.yeni motorların çoğunda var ve yedek parça olarak düz amortisöre göre daha pahalı.

[fazil]

Bu konunun pratigiyle ilgili kendimden bir ornek verebilirim.
Birkac yil once, Fz6 motorumunun düz amortisorlerini ters olan R6 amortisoruyle degistirdikten sonra,hissettigim farkliliklar:





1. Frenlemede öne dalma azaldi.
2. Ön taraf duz yolda ve kalkislarda daha saglam ve stabil hissediliyor.
3. Ufak cukurlarda ve yol bozukluklarında amortisor cok iyi sonumledigi icin artik neredeyse hic hissedilmiyor. Yolu hic birakmiyor.
4. Motor dururken gidon cok daha agir, gidonu cevirmek daha zor.

not: viraj konusunda cok iyi olmadigim icin yorum yapmak istemedim. Cok farkli gelmedi bana.