İLK NÜFUS SAYIMI
'Fetih'ten 2 yıl sonra 1455'te, Fatih'in emriyle İstanbul'da ilk nüfus sayımı yapıldı. Bu sayıma ait defterde, Galata mahallelerinde oturanlar, devlete vergi ödeyen ve ödemeyenler, zengin ve fakirler, fetihten sonra gidenler, kalanlar veya tekrar dönenler, medeni ve ailevi durumları, dinleri ve sosyal nitelikleri belirtildi.
1477 yılında yapılan nüfus sayımı uyarınca da, İstanbul (Avrupa) yakasında 14 bin 803 hanelik nüfusun 8 bin 951'i Müslüman Türk, Galata'da ise 1521 hanelik nüfusun 5'i Müslüman Türk'tü. Bu rakama askerler, medrese öğrencileri ve tutsaklar eklenince kentin nüfusu yüz bine yaklaşıyordu.
YURTDIŞINA KAÇIRILAN İLK ESER
İstanbul, 13 Nisan 1204 tarihinde 4. Haçlı Seferi ile ilk olarak Latinler tarafından işgal edildi ve kent 3 gün boyunca yağmalanıp tahrip edildi. 57 yıl süren işgal, 1261 yılında sona erdi.
İstanbul'u yağmalayan Venediklilerin götürdükleri Bizans ganimetleri arasında en değerli parça, bugün hala Venedik'te San Marco Kilisesi'nin kapısının üzerinde duran dört at heykeli. Bu heykeller, İstanbul'da Hipodrom'da bulunuyordu.
İLK HOKKABAZLIK VE GÖZBAĞCI
İstanbul'da hokkabazlık, 1492 yılında Portekiz ve İspanya'dan kaçıp kente gelen Yahudiler tarafından getirildi.
İstanbul'a gelen ilk gözbağcı olan Amerikalı Jakop Philadelphia ise (1735-1795) Sultan 3. Mustafa'ya oyunlar gösterdi.
İLK KAHVE VE KAHVEHANE
Türkiye'de, 16. yüzyılın ortalarına kadar kahvenin adı dahi bilinmiyordu. Kahvenin ilk defa İstanbul'da kullanılmaya başlanması hakkında 3 tarih var; 1551, 1552 ve 1561.
İlk kahvehaneleri 1552 veya 1554 yılında Tahtakale'de Halepli Hakem ile Suriyeli Şems açtı.Kente ilk kahve de 1551 yılında getirildi, ancak Tophane gümrüğünden içeri sokulmadı.
İstanbul'da açılan ilk kahvehaneler, okur-yazarların, dönemin kibar ve münevver insanlarının devam ettiği birer kültür merkeziydi.
İLK TÜTÜN KULLANIMI
Tütünün İstanbul'da kullanılmaya başlanması ise 17. yüzyılın ilk yıllarına rastlıyor.
İstanbul'a, bir İngiliz donanma gemisiyle getirilen ilk tütünün ardından (1605-1606), tütün kullanımı Sultan 1. Ahmet döneminde iyice arttı.
Tütünün kahve ile birlikte içilmesi, halkın kahvehanelere gitmesine yol açtı. Bu dönemde henüz sigara yapımı bilinmediği için tütün, ucuna tütün konulan lülesi bulunan çubuklarla içilirdi.
LATİN ALFABESİNİN İLK KEZ KULLANILMASI
Türkçe'nin Latin harfleriyle yazılması ilk kez 3. Selim döneminde İstanbul'da gerçekleşti.
Padişahın kız kardeşi ve 3. Mustafa'nın kızı Hatice Sultan'ın Sahil Sarayı'nın batı üslubuna göre restore edilmesi sırasında Latin alfabesi kullanıldı.
Sarayın restorasyonunu gerçekleştiren Fransız mimar Melling'in şahsen görüşmesi imkansız olduğu için Hatice Sultan ile yazışarak yaptığı görüşmelerde Latin alfabesi tercih edildi.
Türkçe konuşabilen Melling Arap harfleri ve alfabesini bilmediğinden, Hatice Sultan Melling'e isteklerini bildirmek için Latin harfleri ile Türkçe pusulalar gönderdi. Böylece Türkçe'de Latin harfleri ilk kez kullanılmış oldu.
İLK VE SON 'RECM' OLAYI
17. yüzyılda, Sultan 4. Mehmet döneminde, Aksaray'da oturan Abdullah Çelebi adlı bir adamın genç ve güzel eşinin bir Yahudi çırağıyla ilişkisi olduğu söylentisi çıktı.
Dedikoduların artması ve zina yapıldığının da söylenmesi üzerine, durum mahkemeye intikal etti. Olay büyük yankı yaratırken, davaya Ahmet Efendi baktı. Ahmet Efendi, önce suçluları, sonra da şahitleri dinledi ve 'recm' kararı verdi.
İnfaz, Atmeydanı'nda gerçekleşti. Hükmü veren Beyazıtzade Ahmet Efendi de, suçlunun başında bizzat bulundu.
Olayın yankıları uzun süre devam ederken, devrin uleması kararı veren Ahmet Efendi'ye selamı sabahı kesip onu boykot etti.
İLK TRAFİK KAZASI
İstanbul'da ilk trafik kazası, 1912 yılında, bugünkü Şişli Camii önünde oldu. İtalyan elçiliğinin şoförü, bir Arnavut'a çarparak yaraladı. Kazayı yaptıktan sonra kaçmaya çalışan şoför, Pangaltı'da arabasıyla giderken yakalandı.
İLK KUMARHANE
İstanbul'da ilk kumarhane, 'Encümen-i Ülfet' adıyla, 1870 yılında zamanın Maliye Nazırı Mısırlı Prens Mustafa Paşa tarafından Çemberlitaş'taki Asım Paşa Konağı'nda açıldı.
İLK SİNEMA
Sinematograf, Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk defa Yıldız Sarayı'nda Sultan 2. Abdülhamit'in huzurunda sihirbaz Bernard tarafından gösterildi.
İstanbul'da halka açık sinema gösterisi ise Weinberg tarafından 1897 yılında Galatasaray'daki Sponeck Birahanesi'nde yapıldı. Kentteki ilk sinema da, Şehzadebaşı'ndaki Fevziye Kıraathanesi'nde açıldı.
İLK KARNE İLE EKMEK
İstanbul'da, 14 Ocak 1942 tarihinden itibaren ilk kez karne ile ekmek satılmasına başlandı. Bu tarihten sonra ''Francala'' ekmek üretimi durduruldu. Ekmek alabilmek için nahiye müdürlüklerinden karne temin etmek gerekiyordu.
İLK GREV
İstanbul'da ilk grev, Beyoğlu telgraf işçileri tarafından 1872 yılında yapıldı.
Tramvay ve tünel işçilerinin 1920 yılının Mayıs ayında yaptıkları grev ise İstanbul tarihindeki ilk büyük grevdi. Yevmiyelerinin artırılmasını ve bazı sosyal haklar isteyen işçiler, olumlu yanıt alamayınca 10 Mayıs'ta greve başladı.
İLK TÜRKÇE EZAN VE KURANIKERİM
İlk Türkçe ezan, 30 Ocak 1932 tarihinde Hafız Rifat Bey tarafından Fatih Camii'nde ikindi vakti okundu.
Türkçe Kuranıkerim çalışmaları da, 1932 yılında başlatıldı. Beyoğlu İstiklal Caddesi üzerinde bulunan Ağa Camii'nde ise bu tarihten itibaren imam, smokin ile cuma vaazı ve hutbeyi okudu.
PADİŞAHA İLK SUİKAST
Saltanat arabasıyla Hamidiye Camii'ne cuma namazına gelen Sultan 2. Abdülhamit namaz çıkışında Şeyhülislam Cemaleddin Efendi'yle konuşurken, bombalı araba patladı.
Olayda Sultan yara almadan kurtulurken, 26 kişi öldü, 58 kişi yaralandı, 20 at da telef oldu.Ermeni terör örgütünün gerçekleştirdiği bu suikastta, suikastçıların arasında Belçikalı anarşist Edward Joris de bulunuyordu.
İSTANBUL'UN İLK GECE KULÜBÜ
Osmanlı İstanbulunda, 'Pera' (karşı yaka) dışında meyhane ya da benzeri eğlence yerlerinin açılmasına izin verilmezdi. Batılı anlamdaki ilk kulüp, Sadrazam Mehmed Emin Ali Paşa'nın himayesinde 24 Kasım 1870'te 'Encümen-i Ülfet' (Dostluk Cemiyeti) ismiyle açıldı.,
Alkollü içki ve kumarın serbest olduğu kulüp, Ramazan ayının ilk günü hizmete girdi. Böylelikle 'ilim ve irfan erbabının, şairlerin ve sanatkarların hoşça vakit geçirmelerini amaçlıyoruz' mesajı verilmek istendi, ancak kulüp tepkiler üzerine açıldıktan bir yıl sonra kapatıldı.
İLK GENELEV
İstanbul'da ilk genelev düşüncesi, Kırım Savaşı sırasında (18-1856) kente çok fazla Avrupalının gelmesi ve yaşantı şekillerini burada da sürdürmeleri sonucunda ortaya çıktı.
Kente yerleşen Avrupalılar, Galata ve Beyoğlu'nda çeşitli ahlaki sorunların yaşanmasına neden oldu. Bölge sakinlerinlerinden bazılarının da aynı yaşantıya eğilim göstermesi sonucu, mahalle aralarında bu amaçla kullanılacak evler kurulmaya başlandı.
Beyoğlu'nda 'Altıncı Daire' adı altında fuhuş yapan kadınlar, bir çeşit denetim altında tutuluyordu. Fuhuş yapılan evlerin mahalle içlerine doğru yayılması üzerine, 1884 yılı Şubat ayında Şura-yı Devlet kararıyla bir talimatname yayınlanarak ilk genelev Beyoğlu'nda kuruldu. 'Abanoz Sokağı' adı verilen bu genelev dışında genelev açılması ise yasaklandı.
**İstanbul'un 'İlk'leri ve 'En'leri'' adlı kitaptan**
