Dünya'nın en Büyük Yanardağları ve Tarihteki en Büyük Yanardağ Patlamaları

**Ahmet Abi** · 28 Mart 2014, 21:21

Yanardağlar yüzyıllardır, insanoğlu tarafından hem en çok korkulan hem de gizemi çözülemediği için çok saygı duyulan ve kutsallaştırılan doğa harikalarıdır. İşte karşınızda Dünyadaki en tehlikeli ve aktif olan 10 yanardağı.

1- Chaiten Yanardağı

Şili’nin güneyinde, deniz seviyesinin 1122 metre üstünde olan volkan, Mayıs 2008′de harekete geçti.Büyük bir güçle jeol ve lav püskürtmeye başladı. Şubat 2009′da volkanın bir kubbesi çökerek nehir vadisine doğru aktı.

Mayıs 2008 tarihinden itibaren dom oluşumu hızla büyüyerek devam ediyor. İgnimbirit oluşturacak, piroklastik akıntı (volkanik kül, gaz ve lav) meydana gelmedi; ama bölgede sülfür dioksit gazı yoğunlaşıyor. 8 Mayıs 2008 tarihi itibariyle atmosfere yayılan küllerin, Buenos Aires’e (Arjantin) kadar ulaştığı belirtiliyor.

Bölgede sık sık sığ (yüzeye yakın) depremler meydana geliyor. Ayrıca lahar tehlikesinin olmadığı belirtiliyor. Yaklaşık 95 asırdır uykuda olan yanardağ, radyokarbon (14C) yaşlandırma yöntemiyle yapılan ölçümlere göre en son milattan önce 7420 (±75 yıl) yılında patlamış.

2- Mayon Yanardağı

Mayon Volkanı Filipinlerde bir yanardağ. Bu volkan pasifik ateş çemberinin bir parçası. Mayon, Filipinlerdeki en aktif volkanlardan biri ve ayrıca son 400 yılda tam 49 kez harekete geçmiş.

Mayon Yanardağı, aktif bir stratovolkandır.Filipinler'deki Luzon Adasının Bicol bölgesindedir.Şekli mükemmel bir konik haldir. Legazpi şehrinin 15 kilometre kuzeybatısındadır.En son 6 Mayıs 2013 tarihinde Mayon yanardağının havaya devasa taşlar ve kül püskürtmesi sonucu 5 dağcı yaşamını yitirdi.Eyalet Valisi Joey Salceda, bölgeye çok sayıda arama ve kurtarma görevlisiyle helikopter gönderildiğini, 7 dağcının da yaralı kurtarıldığını söyledi.

Bundan önce en son 2010 yılında faaliyete geçen yanardağ, binlerce kişinin bölgeden tahliye edilmesine neden olmuştu.

3- Etna Yanardağı

Sicilya’nın doğu sahilinde yer alan Etna, İtalya’daki 3 aktif yanardağdan en geniş olanı. Deniz seviyesinden yüksekliği tam 3329 metre. Dünyadaki volkanlar arasında da en aktiflerden biri olan Etna, neredeyse sabit bir aktiviteye sahip. Mütemadiyen harekete geçen Etna en son Mart 2013′de kül püskürtmüştü.

Lav ve küller, İtalya'nın Sicilya adasının gökyüzünde kızıl ve gri renk cümbüşü yarattı.Dağın etekleri taneli tüf yağmuruna tutulurken, yakındaki Catania kentinde yaşayanlar için bir tehlike oluşmadığı belirtildi.Kuzeybatıdan esen rüzgar, kül bulutunu adanın güneydoğusuna doğru sürükleyerek yerleşim yerlerinden uzaklaştırdı.Bu sayede, Fontanarossa havalimanındaki uçuşlar aksama olmadan yapılabildi.

Etna Avrupa kıtasındaki en yüksek yanardağdır.Şu anki yüksekliği 3329 m olmakla beraber, zirvedeki püskürmelerle bu yükseklik zaman zaman değişmektedir. Dağ, 1865'deki yüksekliğine göre 21,6 m daha alçaktır. İtalya'da Alplerin güneyindeki en büyük dağdır. 1190 km² alan kaplamakta, taban çevresi 140 km'ye varmaktadır. İtalya'nın en büyük üç aktif yanardağından biridir, yüksekliği en yakın rakibi Vezüv'ün üç katı, Stromboli'nin 3.5 katı kadardır.

4- Nyiragongo Yanardağı

Nyiragongo Yanardağı, Demokratik Kongo Cumhuriyetinde yer alan Virunga Ulusal Parkı’nın içerisinde. Ana kraterinin genişliği tam 2 kilometre, bu krateri resimde görebilirsiniz. Nyiragongo 1882 yılından beri tam 34 kez infilak etti. Kongo'nun Büyük Göller Bölgesi'nin ortasında yer alan Nyiragongo yanardağı tıpkı kaynayan bir kazana benziyor.Yüksek bir dağın zirvesinde 400 metre derinlikte bulunan "ateş gölü" durmadan kaynıyor.Bu göl, uydudan da net bir şekilde görülmektedir.

Volkanın aktif olması yüzünden burada yaşayan kişilerin yaşamı sürekli tehdit altında. M.S. 79′da Vezüv Yanardağı’nın iki gün süren faaliyeti sonucunda yok olan Pompei kentini herkes bilir. Nyriagongo’da büyük bir patlama olursa, Goma kenti Pompei’den bile kötü duruma düşebilir.

Nyiragongo volkanı, yaklaşık 600 m.lik derinliğe sahip bir çukur içinde yer alan bir lav gölüne sahip. Deniz seviyesinden 3470 m. daha yüksek olan bu dağ, saatte 4o km.lik bir hızla volkanik püskürtmeler yapıyor. Yaklaşık 8 milyon metreküplük lav hacmine sahip olan bu lav gölü, bu hacmi ile kendi alanında dünyanın en büyüğü.

10 Ocak 1977 tarihinde krater duvarlarının çatlaması ile lav gölü bir saatten az bir sürede boşaldı. Lavlar yanardağın yamaçlarında aşağı saatte 60 mil kadar bir hızla akmaya başladı ve yanardağın eteklerinde yer alan yerleşim birimlerinde yaşayanlardan en az 70 kişinin ölümüne neden oldu.17 Ocak 2002 tarihindeki ikinci patlamada ise 2800 m. yüksekliğe ulaşan lavlar 147 kişinin ölümüne ve binlerce insanın evsiz kalmasına sebep oldu.

5- Whakaari Volkanı

Whakaari volkanı, yeni Zelanda’nın başlıca iki büyük adasından biri olan Kuzey Adasının yaklaşık 48 km doğusuna konumlanmış Plenty körfezindeki Beyaz Ada üzerindedir. Ada volkandan oluşmasından dolayı Whakaari adası olarak da bilinir. Günümüzde halen aktif olan andezit (tersiyer ve kuvaterner dönemlerdeki volkanik hareketlere bağlı olarak oluşmuş kor kayaçlar barındıran) bir stratovolkan (tabakalanma gösteren, uzun ve düzgün konik şekildeki) türünün en iyi örneklerindendir.

Hemen hemen dairesel bir şekle sahiptir. Ada 2 metre çapında ve deniz seviyesinden 321 metre yüksekliktedir. Adanın yüzeyde kalan kısmı bir denizaltının tepesi gibi düşünülürse ve yanardağ deniz zemininden hesaplanıcak olursa 1600 m yükseklikte olduğu söylenebilir. Bu da Whakaari’yi Yeni Zelanda’nın en büyük yapısı haline getirir. Ayrıca Yeni Zelanda’da bulunan tek aktif volkandır.

Ada üzerinde sülfür çıkartmak amacı ile (antibiyotiklerin olmadığı eski dönemlerde sülfür antibiyotik amaçlı kullanılıyordu) yapılan çalışmalarda 1914 yılında 10 çalışanın hayatını kaybetmesi üzerine kazılara son verilmiştir. Günümüzde bilimsel araştırmalar ve turistik geziler dışında pek kullanılmamaktadır. Ziyaretçilerin bölgeye izinsiz giriş yapmaları yasaktır. Bölge ayrıca BirdLife International (Uluslararası Kuşları Koruma Kurumu) tarafından Avusturalya sümsük kuşları olarak bilinen Morus serrator türü için önemli bir üreme alanı olduğu (3000 kadar çift) belirlenmiş ve korumaya alınmıştır. En büyük patlamaları 1981 ve 1983 yıllarında olmuştur ve 2000-2001 yıllarında yeniden harekete geçtiği bilinmektedir.

6- Saint Helens Yanardağı

St. Helens Dağı, ABD'nin Washington Eyaleti'nin güneyinde, 2549 metre yüksekliğinde bir volkandır. Kuzey Amerika'nın batı kıyısında uzanan Pasifik Ateş Çemberi'nin sisteminin bir parçası olan, bir dizi volkanlar zinciri Cascade Sıradağları'nda yer alır. St. Helens Dağı, Pasifik Volkan Kuşağı'nın tüm yanardağları gibi büyük bir patlama enerjisi gösterir.

1857'den beri sakin bir volkan olan St. Helens Dağı, 20 Mart'tan itibaren meydana gelen deprem serisinin ardından, 18 Mayıs 1980'de tekrar patlar. Bu esnada, tüm batı zirvesi aşağı kayar. St. Helens zirvesi bu patlamadan önce 2950 metre yükseklikteyken, bugün 2549 m yüksekliktedir. Şans eseri seyrek olarak yerleşilmiş bölge, tamamen tahrip olmakla kalmamış ayrıca tabiyat da tamamen değişmiştir.

1980 ile 1986 arasında St. Helens Dağı'nın volkanik faaliyetleri devam eder. Bu esnada kraterde yeni bir lavadom (lav patlamasıyla oluşan tepe şeklinde yükselti) oluşur. Bu zaman zarfında çok sayıda küçük patlamalar gerçekleşir.1989 ile 1991 arasında, bazen küçük patlaamalarla bağlantılı olan çok sayıda sismik faaliyet olur. 1995, 1998 ve 2001 yıllarında bir yığın deprem kaydedilir, ancak hiç bir patlama gerçekleşmez.

7- Kilauea Yanardağı

Kilauea Yanardağı, dünyadaki en etkin yanardağlardan biri. Hawaii Adası’nın güneydoğusunda yer alan bu yanardağ, 1983 yılından bu yana ara sıra duraklamakla birlikte patlamasını sürdürüyor. Yanardağın birkaç ağzı var.Bunlardan en etkin olanı Pu’u O’o konisi.

Son patlama 1983 yılında başladı ve volkan büyük miktarda lav püskürttü. 117 kilometre karelik bir alanda etkili oldu. Denize doğru akan çamur ve lavlar, 2 kilometrekarelik yeni bir toprak parçası oluşturdu.

8- Soufriere Volkanik Tepeleri

Karayiplerdeki tepeler, 1995 yılında harekete geçti ve hala aktif. Şubat 2010′da ise yine ciddi bir patlama ile lav ve kül püskürttü.İngiliz sömürgesi Karayipler'in Monserrat Volkan Gözleme ve Enformasyon yetkilisi Chelston Lee, geçen sene Kasım ayından beri sözkonusu yanardağın ikinci defa faaliyete geçtiğini ve bilimadamlarının, volkanda daha büyük patlamalar beklediğini açıkladı.

2010'daki patlama sivil halkın yaşadığı "güvenli bölgeden" uzakta gerçekleştiği için ilk başta halk tarafından farkedilmedi. Gökyüzünde 9 bin 100 kilometre yükseğe kadar çıkan duman bulutu, Monserrat semasını kapladı.

Monserrat volkanı Ağustos 1997'de de faaliyete geçmiş ve Plymouth kentini tümüyle lavların altına gömmüştü. Haziran 1997'de ise volkan faaliyete geçmesine rağmen bölgeyi terketmeyen 20 kişi hayatını kaybetmişti.

9- Popocatepetl Volkanı

Popocatépetl, ayrıca El Popo veya Don Goyo olarak da adlandırılır. Orta Meksika'nın ikiz volkanlar olarak adlandırılan volkanlarından biridir. Küçük kardeşi 5286 m yüksekliğindeki Iztaccíhuatl'dir. Şu an 5462 m olan yüksekliğiyle Kuzey Amerika'nın Citlaltépetl'dan (Píco de Orizaba) sonra ikinci en yüksek volkanıdır. Dağın 21 Aralık 1994'deki patlaması, 50 yıllık suskunluk evresini sona erdirmiştir.

Meksika-Peuble il sınırında bulunan yanardağın, 16 km kuzeyinde ikizi olan Iztaccíhuatl yanardağı bulunur. Popocatépetl en son 2000 yılında etkin hale geçmiştir.Dağın Aztek kökenli olan adı, Nahuatl dilinde "tüten tepe" anlamına gelir.

1519 yılından beri 20 defa felaket ölçüsünde patlama yaşadı. En son patlama 1994 yılındaydı ancak yanarda hala aktivitesini koruyor.

10- Sakurajima Yanardağı

Eskiden yalnız başına bir ada olan Sakurajima zaman içinde sürekli lav ve çamur püskürterek yeni topraklar oluşturmuş ve bu topraklar Japonya’nın Osumi bölgesine bağlanmıştır. 1955 yılında aktif hale gelen Sakurajima 45 yılda 7300 kez patlayarak rekor kırmıştır.

Deniz seviyesinin 1117 m üstünde yer alan Sakurajima'nın en büyük patlamaları 1471, 1476, 1779, 1782 ve 1914 yıllarında meydana gelmiştir.

Son 200 yıllık geçmişteki en büyük patlama 1815 yılında Endonezya Tambora’da gerçekleşen patlamadır. Volkanik patlamaların büyüklükleri dışarıya çıkan lavın miktarı ile ölçülür. M.Ö. 1650 yılında Yunanistan Santorini’de gerçekleşen volkan patlamasında orada yaşayan tüm canlılar yok olmuştur. Bilim adamları 75.000 yıl önce gerçekleşen bir patlama sonrasında yaşanan volkanik kışın ise insanlığın sonunu getirmeye çok yaklaştığına inanmaktadır.

İşte dünyanın gördüğü en büyük yanardağ patlamaları..

1. Tambora Dağı, Endonezya (10-15 Nisan 1816)

Ölü Sayısı: 92.000

Tambora’da yaşanan patlamada 92.000 kişi hayatını kaybetmiştir. Patlamanın etkileri kilometrelerce uzaklarda bile hissedilmiştir. Patlama sebebiyle 1816 yılı “yazsız yıl” ilan edilmiştir. Patlama sonucunda atmosfere karışan volkanik kül sıcaklığı düşürmüş, İngiltere’de Haziran ayından kar yağmasına sebep olmuştur.

2. Pelee Dağı, Batı Hint Adaları (25 Nisan-8 Mayıs 1902)

Ölü Sayısı: 40.000

25 Nisan 1902 yılında başlayan patlamalar 8 Mayıs’a kadar devam etti. Tamamıyla yerle bir olan St. Pierre kentinde son patlamada 25.000 kişi hayatını kaybetti. Sağ kalmayı başaran 2 kişiden biri hücrede tutulan bir mahkum ve diğeri de şehrin dışarısında yaşayan bir adam oldu. Adanın çevresinde pek çok gemi de tamamen ortadan kayboldu.

3. Krakatoa Dağı, Endonezya(26-28 Ağustos 1883)

Ölü Sayısı: 23.000

1883 yılında patlayan Krakatoa Dağı, adanın 2/3’ünü yerle bir etti. Patlamanın sesi o kadar şiddetliydi ki Avustralya’dan bile duyulduğu kayıtlara geçti. Patlama sebebiyle hiç kimse hayatını kaybetmedi. Tüm ölümlerin sebebi patlamaya bağlı ortaya çıkan tsunamiydi.

4. Nevado del Ruiz, Kolombiya (13 Kasım 1985)

Ölü Sayısı: 23.000

Patlama küçük olsa da yanardağın tepesindeki buz kütlesini eriterek devasa bir çamur kaymasına sebep oldu. Çamur altında kalan Armero şehrinde 23.000 kişi hayatını kaybetti.

5. Unzen Dağı, Japonya(1792)

Ölü Sayısı: 12.000-15.000

Yanardağın patlamasından sonra meydana gelen depremin tetiklediği tsunamide 12.000-15.000 kişi hayatını kaybetti.

6. Vezüv Yanardağı, İtalya (M.S. 24 Nisan 79)

Ölü Sayısı: 10.000+

Gelmiş geçmiş en ünlü yanardağ patlamalarından biri olan Vezüv Yanardağı patlaması sonucunda Pompeii ve Herculaneum şehirleri yerle bir oldu. 19 saat sürdüğü kaydedilen patlamada Pompeii santimetrelerce külle kaplandı. 750 dereceye varan sıcaklık sebebiyle bölgedeki organik maddelerin çoğu karbonize oldu. Bulunan kurbanlarının çoğunun başlarının üst kısmı olmadığı ve beyinlerinin eridiği kayıtlara geçti.

7. Laki Volkanik Sistemi, İzlanda (8 Haziran 1783-Şubat 1784)

Ölü Sayısı: 9350

Neredeyse bir yıl süren sürekli patlamalarda ciddi yiyecek sıkıntısı baş gösterdi. Çoğu açlıktan olmak üzere 9350 kişi hayatını kaybetti.

8. Vezüv Yanardağı, İtalya (Aralık 1631)

Ölü Sayısı: 6000

Vezüv yanardağı, Pompei’yi yerle bir ettiğinden beri defalarca yeniden patladı. 1631 yılında yaşanan patlamada 6000 kişi hayatını kaybetti.

9. Kelut Yanardağı, Endonezya (19 Mayıs 1919)

Ölü Sayısı: 5110

Ölümlere meydana gelen çamur selinin sebep olduğu kayda geçti.