Keskin gözler için A vitamini
A vitamini yagda eriyen vitaminlerdendir. Karacigerde depolanan bu vitamin isiya ve pisirmeye dayaniklidir. Vitamin A miktari "Retinol Equivalent" ile ölçülür.
Yararlari
Saglikli deri ve saçlar için gereklidir. Dis, diseti ve kemik gelisiminde önemli rol oynar. Normal görme ve gece görme de etkilidir. Bagisiklik sistemini kuvvetlendirir. Akciger, mide, üriner sistem ve diger organlarin koruyucu epitelinin düzeninde rol oynar. Kanser, damar sertligi ve katarakt gibi hastaliklari önledigi yolunda önemli bulgular elde edilmistir. Bu vitamin ayrica protein bilesimine katilir ve tümörlerde görülen hücrelerin kontrolsüz biçimde çogalmasini önler. Yaslilikta etkinligi çok artan kolajenaz enziminin indirgeyici etkisini önledigi saptanmistir.
Hangi besinlerde bulunur?
Sütte, yumurta sarisinda, ton ve morina baliklarinin karaciger yaginda (balik yagi) bulunur. Ayrica tereyagi ve peynirde de bulunur. Havuç ve havuç benzeri sari-turuncu renkli sebzelerde A vitamininin ön maddeleri vardir(alfa karoten). Sonradan A vitaminine dönüsecek olan Beta Karoten ve diger karotenoidler ise yesil yaprakli ve sari sebzelerde ve tahillarda bulunur.
Eksikligi nelere yol açar?
A vitamini eksikliginde gözde ve deride keratoz , kseroftalmi (göz aki ve kormeanin parlakligini kaybederek kurumasi), foliküler hiperkeratoz (bir deri hastaligi) ve gece körlügü görülür. Bagisiklik sisteminin zayiflamasi, enfeksiyonlara elverisli hale gelme, akne (sivilce) olusumunda artis, yorgunluk, dis, diseti ve kemiklerde deformiteler A vitamini eksikliginin yol açabilecegi diger seylerdir.
Güçlü bir bagisiklik sistemi için C vitamini
Yararlari
C vitamininin baslica rolü doku baglarini tutan ana protein maddesi olan kollageni üretmek ve bagisiklik sistemi, sinir sistemi, hormonlar ve besinlerin emilimi fonksiyonlarina (E vitamini ve demir gibi) destek olmaktir. Göz mercegi ve akciger gibi yapilarda antioksidan olarak çalisir. C vitamini ayrica antioksidan yapida olan E vitaminine dönüsebilir. Yüksek dozda alinmasi halinde ne gibi yararlar getirecegi yolunda çalismalar sürmekle birlikte, beta karoten gibi, antioksidan etki nedeniyle, kanser, kalp-damar hastaliklari ve katarakta yakalanma ihtimalini azalttigi belirlenmistir. Ayrica, soguk alginligi gibi hastaliklara karsi da direnci arttirmaktadir.
Hangi besinlerde bulunur?
Turunçgillerde bol miktarda bulunur. Ayrica muzda, taze sebzelerde, maydanozda, kabakta, soganda, domateste, lahana, ispanak, kivircik salata gibi yesil yaprakli sebzelerde ve biberde bulunur.
Kalp-damar sagligi ve kanserden korunmak için E vitamini
Insanda karacigerin yani sira yagli dokularda, böbrekte, kalpte, kaslarda ve böbrek üstü bezi kabugunda depolanir. A vitamini, doymamis yag asitleri ve C vitamini gibi maddelerin oksidasyonunu önleyerek antioksidan özellik gösterir. Isiya ve pisirmeye karsi dayaniklidir.
Yararlari
En iyi antioksidandir. Serbest radikallerin olusmasini engelleyerek kanser gibi dejeneratif hastaliklarin olusmasini engeller. Hücre zari ve tasiyici moleküllerin lipid kismini stabilize ederek hücreyi serbest radikaller, agir metaller, zehirli bilesikler, ilaç ve radyasyonun zararli etkilerinden korur. Bagisiklik sisteminin aktivitesi için gereklidir. Timus bezini ve alyuvarlari korur. Virütik hastaliklara karsi bagisiklik sistemini gelistirir. Göz sagligi için hayati önem tasir. Retina gelisimi için gereklidir. Serbest radikallerin katarakt yapici etkilerini önler.
Yaslanmaya karsi koruyucudur.Serbest radikallerin dokular, deri ve kan damarlarinda olusturdugu dejenaratif etkiyi önler.Yaslanmayla ortaya çikan hafiza kayiplarini da önleyici etkisi vardir.
Hangi besinlerde bulunur?
Basta tahilllar olmak üzere yesil sebzelerde bol miktarda bulunur. Bitkisel yaglar ve bugday tanesi en iyi kaynagidir.
Zihinsel bozukluklar ve Alzheimer'dan kaçinmak için B12 vitamini
Yararlari
Suda eriyen B12 özellikle sinir sistemi fonksiyonlari için gereklidir. Folik asit ile birlikte dogum defektlerini önlemekte önemli rol oynar. Yine folik asit ve B6 vitamini ile birlikte kalp hastaliklarini ve damar tikanikligini önleyici rol oynamaktadir. Asetilkolin üretimini arttirdigi ve beyinde sinir iletimini düzenledigi için Alzheimer hastaliginda koruyucu rolü olabilecegi düsünülmektedir. Normal büyüme gelismede olumlu rol oynar. Sinir hasarlarinda tedavi edici rol oynar. Pernisiyöz anemi tedavisinde kullanilir. Mide barsak sisteminin bir kismi cerrahi olarak çikartilmis hastalarda olusabilecek B12 vitamin eksikligine bagli belirtileri önler. Vejeteryanlarda ve birtakim emilim bozuklugu olan hastalarda olusabilecek B12 vitamin eksikligine bagli belirtileri önler. Bagisiklik sistemini ve sinir sistemini güçlendirir. DNA molekülünü sentezler ve kirmizi kan hücrelerini üretirler.
Hangi besinlerde bulunur?
B12 vitamini folik asit ile birlikte alinmalidir. Karacigerde, sütte, yumurta akinda, peynirde, balikta, ette ve karideste bol miktarda , bitkilerde ise son derece az miktarda bulunur. Dana eti, dana karacigeri, böbrek, midye, dil baligi, ringa baligi, uskumru, sardalya B12 vitamini içeren yiyeceklerdir. Sebzelerde ise B12 vitamini bulunmaz.
Eksikligi nelere yol açar?
B12 vitamin eksikliklerinde zihinsel ve sinirsel fonkisyonlar bozulabilir ve kulak çinlamasi, hissizlik gibi belirtileri görülür. Yasli insanlarda depresyonun en önemli nedenidir. Yaslandikça B12 vitamininin emilimi için gerekli olan mide asitimiz giderek düser. Besinlerin emilim yetenegini kaybeden yasli insanlarda, B12 gereksinimi giderek artar. Bu nedenle 50 yas üzerindeki insanlarin B12 vitaminini harici alinmasi önerilir. Diger suda eriyen vitaminlerden farkli olarak vücut dokularinda depolanabilir. Bu yüzden eksiklik belirtilerinin ortaya çikmasi yillar alabilir. Agir vitamin B12 eksikliginde ise sinir fonksiyonlarinin bozuldugu kronik hastaliklar ortaya çikmaktadir. Yas ilerledikçe vitamin B12 eksikliginin görülme sikligi artmaktadir. Arastirmalar 65 yasin üstündeki kisilerin yaklasik % 40'inda vitamin B12 eksikligi oldugunu göstermektedir. Bu yaslarda görülen bazi zihinsel bozukluklar ve depresyonun bu nedenle olusabilecegi düsünülmektedir. Alzheimer hastaligina benzer belirtiler verebilir ve eksiklik uzun yillar sürerse zihinsel bozulma geriye dönüsümsüz hale gelebilir. B12 vitamini eksikliginin, iyilesmesi mümkün olmayan sinir tahribatlarina neden olmasi dolayisiyla, hayvansal ürünlerin hiçbirini yemeyen vejeteryanlarin, mutlaka ayrica B12 vitamini almasi gerekir. Hafif derecede B12 eksikligi çok s.k görülür. Uyusukluk, unutkanlik, sabahlari yataktan yorgun kalkma gibi belirtiler HIV pozitif kisilerin % 35 inde vitamin B12 eksikligi oldugu bulunmustur. Yarari tam olarak kanitlanamasa da AIDS tedavisinde vitamin B12 eklenmektedir.
