Amortisör Tipleri ve Ayarları

**ExTReMa** · 16 Aralık 2008, 23:26

AMORTİSÖR AYARLARI

Bütün motosikletler, süspansiyon geometrileri, çatal açıları ve
yükseklikleri de düşünülerek tasarlanmıştır. Parçaların değiştirilmesi bunu
bozabilir, ön ve arka süspansiyonun uyumlu olması şarttır.

Öhlins parçalarını kullanırken hem ön hem arka süspansiyonun uyumlu
olması gerekir. Ön ve arkada yüklü açıklıkların verilen değerlere uygun
olması şarttır. Aşağıdaki yay önyükleme ayarı açıklamalarını gözden
geçiriniz.

AMORTİSÖR TİPLERİ

Bütün Öhlins amortisörleri "De Carbon" tipindedir. Amortisör sıvısı
(hidroliği) gaz basıncı altındadır ve gaz ile sıvı, piston ile ayrı tutulur. Bu
ayırıcı piston; ya boruyla bağlanan ayrı bir sıvı rezervuarının içinde, ya da
doğrudan amortisörün kendisine monte edilmiştir (tip 1 ve 2). Ayrıca
herşeyin amortisör gövdesinin içine konduğu, iç gaz hazneli tipler de
mevcuttur (tip 3).

Progresif (sürekli artan) bir sönümleme için PDS (Progressive Damping
System) tipi, iki pistonlu tasarım kullanılır. (Tip 4). Bu tasarım pistonun
sıkışma miktarına göre değişen bir sönümleme sağlar. Pistonlardan biri
tüm hareket boyunca çalışırken, diğeri daha kuvvetli sıkışma ile çalışmaya
başlar.

Sıvının (hidroliğin) sıkışması azot ile sağlanır. Bu basınç sıvının
kavitasyonunu engeller ve düzgün sönümleme sağlar. Dışa takılan sıvı
rezervuarları sıvının soğumasına katkı sağlar, hidrolik ve parçaların
ömrünü uzatır.

Öhlins amortisörleri değişen sıcaklığa uyum sağlayan tasarıma sahiptir.
Sıcaklık arttıkça hidrolik daha kolay akar, buna karşılık parçalar ısınınca
akışı kısıtlar. Yani amortisörün etkisi sıcaklıktan bağımsızdır.

Üst düzey modeller sıkışma(compression) ve açılma(rebound)
sönümlemesi ayarlarının ayrı ayrı ayarına izin verir.

Öhlins amortisörleri bu sayede çeşitli modeller ve sürücü tiplerine göre
adapte edilebilir. Bütün modellerde yay ön yükleme ayarı mevcuttur
(Şekil 2).

AMORTİSÖRÜN İŞLEVİ

(Çevirenin notu : Aşağıdaki açıklama fazla detay. Amortisör, araç zıp zıp
zıplamasın diye enerjiyi sönümler, Tekerlek tümsekten geçince bir defa
iner çıkar ve durur. Bu hareketi sönümleyecek amortisör yerine sadece
yay olsaydi, bu inip çıkma hareketi sonsuza kadar devam ederdi.)

Amortisörün işlevi, amortisör hidroliğini düşük hareket hızlarında iğne
vanalardan, yüksek hızlarda ise piston açıklıklarından geçirmektir (Şekil
4,5). Bu açıklıklardan akış miktarı şimlerle (ince metal pullar) düzenlenir.
Bunlar yüksek basınçta eğilerek sıvının akmasına izin verir. Birçok
modelde iğne vanalar dışarıdan ayrıca ayarlanabilir.

Şimlerin dizilimini değiştirerek (sayı, kalınlık, çap vs.) sönümleme
karakterini değiştirebilirsiniz (Bunu yetkili teknisyenler yapmalıdır).

Sıkışma(Compression) Sönümlemesi nasıl olur:
Motosikletin hareketi amortisörün kapanmasına neden olunca, hidrolik,
piston kolundaki iğne vanadan akar. Eğer piston hızla hareket etmişse,
basınç yükselir ve bu akış yeterli olmaz. Bunun sonucunda şimler basınç
altında açılarak sıvının akışına izin verir (Şekil 7).

Pistonun hareketi ile yer değiştiren sıvı dış rezervuara başka bir vanadan
atılır. Bunun sonucunda gaz ve sıvıyı ayıran piston hareket eder ve gazı
sıkıştırır. Hareket sönümlenmiş olur.

Açılma(Rebound) Sönümlemesi nasıl olur:
Amortisör yayı pistonu geri ittirince hidrolik iğne vanadan geri çekilir.
Daha önceki basamakta sıkışmış olan gaz taşan hidroliği ittirip geri atar.
Sıvı geri dönerken başka bir tek yönlü vanadan geçer. Eğer amortisör
hızla açılırsa şimler de açılıp hidroliğin geri akışına yardımcı olur (Şekil 7).

NOT : "Yüksek hız" ve "düşük hız"dan kasıt motorun hızı değil,
amortisörün piston hareketi hızıdır

AYARLAMALARI YAPMADAN ÖNCE :

Öncelikle, orijinal ayarlar ortalama ağırlıktaki bir binici için doğrudur!
Orijinal ayarları not alınız. Yanlış yay ayarı yatık veya dik çatal açısına,
bunun sonucu olarak aşırı dönme veya az dönmeye neden olur. Motorun
sürüşünü bozar.

YAY ÖNYÜKLEMESİ ÖLÇÜMÜ :

Yay önyüklemesi (Spring pre-load: ön gerilim, gerilim vs ... ) çok
önemlidir! Motosikletin yüksekliğini ve çatal açısını değiştirir. Sürüş
karakteri değişir. Şu yolu takip edin:

Motoru sehpaya alın, ön ve arka süspansiyon tam açık olsun

- Arka aks merkezinin, tam dik hizasindaki motorun bir noktasına olan
mesafesini ölçün. Bu sayı R1 olsun (Mesela 50 cm). (Şekle bakınız)

- Aynı ölçümü ön aksta da yapın (F1)

- Motoru sehpadan indirin, üstünde kimse yokken, motor dikken, aynı
ölçümü yapın. bu sayılar R2 F2 olsun.

- Motorun üstüne binicisini sürüş kıyafeti ile sürüş pozisyonunda oturtun.
Aynı ölçümleri tekrarlayın. Bu seferki sayılar da R3, F3 olsun.

Yapılan ölçümler için Ohlins amortisörlerinde tavsiye edilen mesafeler
şunlardır.

BOŞ "SAG" (R1-R2 ve F1-F2):
Arka :
Motokros/Off-road = 25-35 mm arası
Cadde = 10-20 mm arası

Ön :
Motokros/Off-road = 25-35 mm arası
Cadde = 15-30 mm arası

Biniciyle kapanma miktarı (R1-R3 ve F1-F3)
Arka:
Motokros = 95-105 mm arası
Off-road = Toplam süspansiyon hareket mesafesinin %30'u.
Cadde = 25-40 mm arası

Ön :
Motokros/Off-road = 75-85 mm arası.
Cadde = 35-50 mm arası

Not: Para-Tele Lever olmayan şaftlı eski motorlar hızlanırken arkayı
kaldırır, bunlar için statik "sag" 15-20 mm, biniciyle kapanma ise 35-45
mm olmalıdır.

YAY ÖNYÜKLEMESİNİN AYARLANMASI :

Arka amortisörde yayı sıkan vida ve onun kontrasını yukarı aşağı hareket
ettirin (Şekil . (Çevirenin not: Bazı modellerde (cadde motorlari,
kruvaziyerler, retrolar ) kademeli ayarlar mevcuttur)

EĞER yay önyükleme ayarıyla dahi yükseklik fazla ise daha yumuşak yay
takılmaldır. EĞER yükseklik yay önyükleme ayarından sonra dahi az ise,
daha sert yay takılmalıdır. (Çeviren: Ya da kilo alınıp verilmelidir)

ÖN YAYLAR :
Yol tutuş kalitesi için ön yaylar arkaya uyumlu olmalıdır. Çeşitli modeller
için Ohlins yayları mevcuttur (Şekil 9). Ön çatal hidroliğinizi de en az
yılda bir defa değiştiriniz. (Çevirenin notu: Ön yayların gerilimleri
tepelerine silindirik metal parçalar konularak artırılabilir.)

AMORTİSÖR UZUNLUĞU AYARI :
Gidon duyarlığı amortisör uzunluğu ile değişir (Şekil 10). (Çevirenin
notu : Motorun arkası kalkınca ön çatallar daha dik halde yere bakar,
daha kolay viraja döner, yüksek hızda kararsız olur.)

ÇEŞİTLİ SÖNÜMLEME AYARLARI

MOTOSİKLETİN AYARLARA TEPKİSİ :

Her zaman ayarları az az değiştirip deneyin. Vidalari, 2 klik 2 klik veya,
yarım tur yarım tur ayarlayın. (Çevirenin notu : Öhlins için geçerli)

AÇILMA SÖNÜMLEMESİ :
Bkz. Şekil 14.

KAPANMA SÖNÜMLEMESİ :
Bkz. Şekil 15. Normalde sadece yüksek hız sönümleme ayarı yapılır.
Tecrübe ile en iyi ayarı bulacaksınız.

Cadde motorları için düşük hızlı kapanma sönümlemesi ayarı sürüş
yüksekliği, küçük tümseklerde yumuşaklık ve tutuşu etkiler. Motosiklet
düşük bir sürüş pozisyonuna sahipse düşük hız sıkıştırma sönümlemesi
artırılmalıdır. Eğer küçük ve seri tümseklerde yumuşak hissettirmiyorsa,
kötü tutuş varsa düşük hız sıkıştırma sönümlemesi azaltılmalıdır.
Motosiklet hızlı virajlarda kararsız, şıkanlarda süspansiyon kolayca
kapanma eğiliminde ise yüksek hız sıkışma sönümlemesi artırılmalıdır. (6
kilk ileri, olmadiysa 3 klik geri). Eğer sert hisli, frende zıplama eğilimli ise
yüksek hız sıkıştırma sönümlemesi artırılmalıdır.

NOT :
En önce ama en önce yay ön gerilimini ayarlayınız. Genel kural olarak
artırılan yay ön gerilimi sonrası açılma sönümlemesini 2 klik artırınız.

Her ayardan sonra iyileşme hissetiğiniz an eski ayarlara dönün, bir daha
kontrol edin, sıcaklık, lastikler vs. gibi etkenleri de göz önüne alıp ince
ayar yapın.

KONTROL VE BAKIM :
Amortisör dış yüzeyini yumuşak deterjan ile temizleyin, basınçlı hava
tutun, kumu toprağı uzaklaştırın. Tampon lastiğini kaldırıp altını
temizleyin. (Şekil 16)

Kontrol edilecekler (Şekil 17) :
1. Bağlantı rulmanları boşluk yapmuş mı?
2. Piston şaftı hasar görmüş mü, yağ akmış mı?
3. Gövde hasarlı mı?
4. Dış rezrevuar hasarlı mı?
5. Şase bağlantısı sağlam mı?

Borular sağlam mı?

Motosiklet yıkandıktan sonra amorisörü dıştan yağlayınız (QS14, WR40,
CRC5-56). (Çevirenin notu : Pistona "fork oil" de sürülebilir)

Tavsiye edilen servis aralıkları :
Motokros : 20 saatte bir.
Off-road : Yılda 2-3 defa.
Pist : 10 saat
Yol/Cadde : 20.000-30.000 km
(Çevirenin notu : Türkiye'de mi? Peahhh ! )

UYARI : Bakımlarda ASLA Tavsiye edilen gaz basıncını değiştirmeyin.

GENEL OFF-ROAD/MOTOKROS PROBLEMLERİNE GENEL TAVSİYELER :

- Ön taraf özellikle kumda viraj içine dalıyor:
Çatal açısı fazla dik. Ön taraf arkaya göre çok alçak.
Ön çatal sıkışma sönümlemesini artırın.
Daha sert yay takın.
Ön amortisör tepesini 5 mm alçaltın.

- Ön taraf az dönüyor:
Ön çatal açısı az. Ön taraf arkaya göre yüksek.
Ön amortisör sıkışma sönümlemesini azaltın.
Ön amortisör tepesini 5 mm yükseltin.
Daha yumuşak ön yay kullanın.

-Yüksek hızda ön taraf kararsız, viraj çıkışında hızlanırken kararsız:
Ön çatal çok dik. Ön taraf arkaya göre çok alçak.
Ön amortisör tepesini 5 mm indir.
Ön yayları serti ile değiştir.

-Yavaşlarken ön taraf kararsız:
Ön çatal açısı fren sırasında çok dik. Ön taraf arkaya göre çok alçak, veya arka çok yüksek.
Ön çataldaki hidrolik seviyesini artırın.
Daha sert ön yay tak.
Ön çatal sıkışma sönümlemesini artırın.

ÖN SÜSPANSİYON DERTLERİ:

-Ön çatal hareket mesafesi tam kullanılmıyor. Sert hisli, ön teker tümsekli virajlarda iyi yol tutmuyor:
Süspansiyon çok sert.
Ön yay sıkışma sönümlemesini azaltın.
Daha yumuşak ön yay kullan.

-Süspansiyon kapanıyor. Her zaman çok yumuşak:
Yay çok zayıf, sönümleme çok yumuşak.
Hidrolik miktarını 5mm artırın.
Sıkışma sönümlemesini artırın.
Sert yay takın.

-Süspansiyon kapanıyor, ama küçük tümseklerden geçebiliyor:
Sönümleme progresif değil (gittikçe artmıyor).
Hidrolik miktarını artırın.

- Küçük tümkseklerde sorun yok ama kapanmanın sonlarında çok sertleşiyor:
Sönümleme fazla progresif (gittikçe artan).
Hidrolik miktarını azaltın.

- Ön taraf alçak hisli, önce yumuşak hissettiriyor ama kapanmıyor.
Yay veya ön gerilim yumuşak.
Yay ön gerilimini artır.

- Küçük tümseklerde sert hisli, ama tüm süspansiyon hareket mesafesini kullanıyor:
Fazla yay ön yüklemesi, veya fazla kapanma sönümlemesi.
Yağ seviyesini artır veya yumuşak yay tak.
Sıkışma sönümlemesini azalt.
Yay ön gerilimini azalt.
Yağ keçeleri ve sıyırıcılarını temizle. Öhlins 146-01 krımızı gresle yağla.

-İlk birkaç tümsekte iyi, ama birkaç tümsek sonrası sertleşiyor. Ön tutuş tümsekli virajlarda iyi değil:
Fazla açılma sönümlemesi.
Açılma sönümlemesini azaltın.

- Ön amortisörün açılması tümsekten sonra çok hızlı oluyor. Ön taraf tümsekli virajları tutmuyor:
Açılma sönümlemesi yeterli değil, fazla yay öngerilimi.
Açılma sönümlemesini artırın.
Yay ön gerilimini azalt.

ARKA SÜSPANSİYON DERTLERİ :

-Arka süspansiyon hareket mesafesi tamamen kullanılamıyor(Çevirenin
notu: O zaman daha yüksekten düş, heh heh )). Süspansiyon sert hisli,
tümseklerde çekiş iyi değil:
Süspansiyon sert, fazla sıkışma sönümlemesi, fazla yay ön gerilimi.
Sıkışma sönümlemesini azalt.
Açılma sönümlemesini azalt.
Yumuşak yay tak.

- Amortisör kapanıyor, sürüş boyunca yumuşak hisli:
Yay yumuşak, sıkışma sönümlemesi az.
Sıkışma sönümlemesini artır.
Sert yay tak.

- Amortisör kapanıyor, sert, seleye binince fazla oturuyor:
Yay çok yumuşak, sıkışma sönümlemesi az.
Yay ön gerilimini artır, amortisör mesafesi 90-100 mm arası olsun.
Yüklenince de 100mm den fazla ise sert yay tak.
Sıkışma sönümlemesini artır.

- Yavaşlarken veya bayır aşağı inerken arka teker zıplıyor. Oluklu virajda tutuş iyi değil:
Fazla yay ön gerilimi, yay çok yumuşak olabilir bu da yayın hızlı açılmasına neden olur.
Daha az ön gerilim ile dengeye ulaşmak için sert yay tak.
Statik "sag" ve üstüne oturunca çöküş miktarını tekrar ölç.

- Sert köşeli tümseklerde arka tepiyor, ama yuvarlak tümseklerde sorun yok:
Sıkışma sönümlemesi sert.
Sıkışma sönümlemesini azalt.

- Seri tümseklerde arka çok alçalıyor. Oluklu virajlarda ve tümseklerde yavaşlarken tutuş kötü:
Açılma sönümlemesi az.
Açılma sönümlemesini artır.

- Arka çok kararsız, amortisör ayarlara cevapsız:
Amortisöre elveda. Düşük azot basıncı, kötü hidrolik kullanımı, içerideki kırık parçalar. Servise git
Tekrar azot bas.
Hidroliği değiştir.
Amortisörü at veya tamir et.

ÖNEMLİ NOT

Biliçsizce yapılan süspansiyon ayarları motosiklet sürüş güvenliğinizi
etkiler, kaza yaptırır, öldürür. Ayar ve bakımlarınızı ehil teknisyenlere
yaptırınız.

NOT: Tavsiyeler önem sırasına göre değildir.
Yukarıdaki yazı ohlins.com'dan çevrilmiştir, hatalar vardır, düzelir.
Alıntıdır

**azgurbuz** · 16 Aralık 2008, 23:58

çok güzel bir referans, eline sağlık

**killing_machine** · 17 Aralık 2008, 00:03

eline sağlık.iyi bilgiler varmış şu dış rezrevuar'ı hep düşünürdüm ne işe yarar diye.

**ALİ DEMİR** · 17 Aralık 2008, 00:15

işine yarayacak çok arkadaşvar dır aminim elıne saglk

**Maverick35** · 17 Aralık 2008, 00:25

Extrema, teşekkür ederiz, emeğine sağlık.

**ExTReMa** · 17 Aralık 2008, 00:37

Maverick35 adlı üyeden alıntı

Extrema, teşekkür ederiz, emeğine sağlık.

abi ben bişey yapmadım başka biryerde gördüm burayada aktardım

**MAGNETO** · 17 Aralık 2008, 21:08

emeyine sağlık arkadaşım çok yararlı bilgi doğrsu biz motocros cular için

**muyi** · 17 Aralık 2008, 21:16

çok güzel bir paylaşım tamda ben konu acacaktım benim cbr 600 f in arka amatisörünü cok az şekilde kaldırabilmem mümkünmü acaba öyle bir ayarı varmıdır bu motosikletin